A Fonte de Neptuno

 Seguindo con ese Vigo que estamos a descubrir... Sabes onde estaba o manancial monumental máis antigo de Vigo?  Pois estaba na Porta do Sol, xusto no extremo oposto á capela da Misericordia.

Din as crónicas que había alí unha fonte de auga potable, lugar de reunión dos cidadáns. Sitúana entre os edificios Pardo Labarta e Ledo. Xunto coa que había na praza próxima chamada do "Angelote" hoxe Princesa, eran as únicas aptas para o consumo na vila.

Será en 1601 cando Felipe III diríxese ao por entón “alcalde maior da vila de Vigo” explicando que “de non haber fonte de auga doce nela, padecíase unha grandísima necesidade polo cal os seus partes acordaran sacar unha fonte dun cuarto de legua desa vila e traelo un bo pedazo por canles de pedra”.

As noticias sobre a existencia xa dun manancial e unha fonte, remóntanse ao século XVII en tempos de Carlos II. Dita fonte aínda non tiña a figura de Neptuno.

 En 1795, en tempos de Felipe V, foi restaurada como reza na cartela que estaba sobre o caño.  A fonte medía preto de tres metros e medio; tiña tres caños e un pilón bebedoiro, terminando nun lavadoiro. Remataba o conxunto a estatua de Neptuno, cun pequeno ciprés de pedra a cada lado. Na man esquerda Neptuno porta un escudo ovalado que chega ata o chan que mostra unha torre no centro, de feitura moi primitiva. Debaixo da escultura, situábase unha placa de granito colocada con motivo da súa restauración, co seguinte texto:” ” Se reedificó en el reinado del Católico Monarca Philipe V y se removió a expensas de los propios arbitrios en el año 1795”.  A cada lado tiña o actual escudo de Vigo e outros dous non documentados.

A súa configuración é coñecida por un debuxo de Cecilio López da Veiga de 1909

_{Debuxo de Cecilio López da Veiga (1909)}

 

 A galería que agora podemos ver, ademais de alimentar coa súa auga á Fonte de Neptuno, tamén vertía a súa auga ao chamado “Depósito dá Pulguiña”, situado no mesmo punto e que alimentaba numerosas fontes ao longo do Casco Vello vigués no século XIX.

Estas canles foron construídas, reparadas e usadas entre o XVII e o XIX. Agora, a auga volve brotar polo Casco Vello mentres a cidade enfila o seu futuro. (fonte Vigoetnográfico. com) .

En 1809 foi cegada temporalmente durante a Guerra da Independencia para obstaculizar o máis posible a estancia do invasor francés.

En 1861 apróbase a derriba da muralla para permitir a expansión da Travesía de Vigo, hoxe Elduayen, afectando á fonte. O vigués Olivié gardou nun almacén a figura cos dous cipreses que a flanqueaban, o escudo e a cartela en 1890.  Anos máis tarde entregarase ao museo municipal, (hoxe Pazo-Museo Quiñones de León), onde chegou moi deteriorada xa que lle faltaban o tridente e o brazo dereito que o suxeitaba, o nariz e varios dedos da man e os pés. En 1986 restáurase, podéndose ver hoxe en día no centro do estanque do xardín inglés.

 A historia desta fonte e sobre todo do manancial, rexurdiu grazas ao traballo de catalogación da escultura que para o museo de Castrelos redactou a historiadora da arte Beatriz Liz de Cea. Con el, comezou unha investigación á que se uniu Pablo López Rivas que xa se interesou polo manancial ao ler os artigos do cronista de Vigo  Avelino Rodríguez Elías en 1917 e 1923 e o de Miguel Ángel Fernández en 1990.

Xuntos conseguiron definir unha cronoloxía da historia da fonte, desde a súa construción ata o seu desmantelamento. "Puidemos datar incluso a fonte que había antes nese mesmo lugar" declaraba Beatriz en declaracións á prensa.

A todo iso axudaron as obras das escaleiras mecánicas da Segunda República que proporcionaron novos datos. Con axuda da arqueóloga Herminia Rodríguez Pérez, tiveron acceso a datos sobre o sistema de canalización de auga que baixaba probablemente desde O Castro ata a fonte de Neptuno.

López Rivas tamén participou na musealización dunha das galerías polas que corría a auga. O empeño de ambos logrou que esta canalización conservásese, inaugurándose coa finalización do último tramo das escaleiras.

 

_{Imagen: Alba Villar. Faro de Vigo}

Esta fonte definiu o escudo actual da cidade xa que o escudo que formaba parte da fonte e que agora pode verse no paseo dos escudos do Museo de Castrelos, é o que deu moi probablemente orixe ao actual símbolo olívico. Normalmente o proceso de definición do escudo dunha cidade leva un proceso que se inicia cun deseño e logo lábrase en pedra para adornar. Con leste sucedeu ao revés; como Rodríguez Elías defendera tanto a importancia deste escudo, que a corporación local tomouno como modelo e en 1987 e oficializouno.  Xa entón, O cronista de Vigo daquela Lalo Vázquez Gil, avogou pola reconstrución da fonte.

Todos os elementos que a formaban están localizados e catalogados. Os dous cipreses están localizados formando parte da decoración dunha igrexa parroquial aínda que actualmente un deles estea desaparecido.

No paseo dos escudos, á beira deste escudo pódese ver unha peza destacada que ademais permitiu datar a data de construción da fonte (ou máis ben a data en que se colocou á fonte a estatua de Neptuno, pois o manancial de auga potable xa estaba). Esta peza reza: “Se reedificó no reinado do católico Philipe V e removeuse a expensas dos propios arbitrios no ano de 1795”.

Neptuno é sen dúbida a estatua pública máis antiga da cidade.

 Na entrevista que o 22 de abril de 2018 vemos no Faro, falan do seu interese porque fose volta a poñer no seu sitio e desde VigoHistórico dicimos Por que non?, xa se conseguiu que non se cegase a mina e se musealizase así que unha réplica podería ser parte desa nova contorna peonalizada que está a se proxectar.